Polokalama Talatalanoa mo e Kakai ʻo e Fonua (Online Public Consultations) ʻa e KŌMITI TUʻUMAʻU KI HE LAO fekauʻaki mo e Lao Fakaangaanga Fika 7/2025: Lao Fakaangaanga ki he Lēsisita Sivile mo Fakamoʻoni Fakakomipiuta 2025

ʻOku ʻoatu heni ʻa e fakaafe mei he Kōmiti Tuʻumaʻu ki he Lao ʻa e Fale Alea ʻo Tongá ki he kakai ʻo e fonuá ke fakahū mai ha ngaahi fokotuʻu fakakaukau (submissions) ʻo fekauʻaki mo e Lao Fakaangaanga ki he Lēsisita Sivile mo Fakamoʻoni Fakakomipiuta 2025.

ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi founga ʻe 4 ʻe malava ai ke fakahū mai ha fokotuʻu fakakaukau:

1. Foomu ʻilekitulōnika (online form https://form.jotform.com/251027653971055
2. ʻImeili mai ki he falealea@parliament.gov.to
3. Fokotuʻu tohi (letter) ʻo fakatuʻasila ki he Komiti Tuʻumaʻu ki he Lao
4. Tā mai ki he fika telefoni 24455 ki he Vaʻa Kōmití ʻo fakahoko ange hoʻo fokotuʻu fakakaukau (lolotonga e houa ngāue 8:30am – 4:30pm).

Ki ha ngaahi fokotuʻu tohi, kataki ʻo fakapapauʻi ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení:

1. Fatu ʻi he lea faka-Tongá
2. Hingoa ʻo e tokotaha ʻoku ne fakahū mai ʻa e fokotuʻu tohí, mo e fika telefoni fetuʻutakí
3. Fakahā mai ʻa e vāhenga fili ʻoku ke fili aí
4. Fakamahino ʻa e hingoa ʻo e lao fakaangaanga ʻoku makatuʻunga ai ʻa e fokotuʻu tohí
5. Fakamahino ʻa e kupu pe ngaahi kupu ʻo e lao fakaangaangá ʻoku fekauʻaki mo e fokotuʻu

Kataki ʻo fakatokangaʻi ange, ʻoku ʻatā ke fakahū mai ha fokotuʻu fakakaukau ʻoku fekauʻaki mo e ongo lao fakaangaangá ki he Kōmití ʻo ʻ ikai ke toe tomui ange ʻ i he taimi 10:00am ʻo e aho Monite, 4 ʻo ʻAokosi 2025.

Ki ha toe fakaʻekeʻeke pe fiemaʻu fakamaʻalaʻala, kataki ʻo fetuʻutaki ki he fika telefoni 24-455 pe ko hoʻo aʻu tonu mai pē ki he ʻŌfisi ʻo e Fale Alea ʻo Tongá ʻi he lolotonga e taimi ngāué.

Fakaʻapaʻapa atu,

Kōmiti Tuʻumaʻu ki he Lao ʻo e Fale Alea ʻo Tongá
_________________________________________________________________________________________________________
FAKAMATALA PUIPUITUʻA KI HE ONGO LAO FAKAANGAANGA

Ko e Lao Fakaangaanga ko ʻení ko e lao fakaangaanga ʻa e Puleʻanga ʻa ia naʻe fakahū mai ‘e he ʻEiki Minisitā Fakamaauʻanga, Hon. Moʻale Finau.

Lao Fakaangaanga Fika 7/2025: Lao Fakaangaanga ki he Lēsisita Sivile mo e Fakamoʻoni Fakakomipiuta 2025

Koe Lao Fakaangaanga kuo fa'u ia ke ne fokotu'u ha fa'unga fakalao kakato ki hono pule'i 'o e lesisita sivile mo e fakamo'oni fakakomipiuta 'i Tonga. Ko hono tefito'i taumu'a ke fakaonopooni mo fakafaingofua 'a e ngaahi founga hono lekooti 'o e ngaahi 'iveni mahu'inga 'o hange ko e ngaahi fa'ele'i, pekia, mali, mo e ngaahi ohi. 'Oku fakafeiloaki mai 'e he Lao Fakaangaanga ha Teitapeisi Fakamo'oni Fakakomipiuta, 'a ia 'oku taumu'a ke ne fakalelei'i 'a e tonu mo e ola lelei 'o e fakamo'oni fakafo'ituitui, 'o fakafaingofua ai 'a e ngaahi fengau'aki lelei 'i he vaha'a 'o e kakai mo e ngaahi ngaue kehekehe 'a e puleanga. 'I hono fakakau atu 'o e ngaahi tekinolosia fakakomipiuta ki he lesisita sivile, 'oku feinga 'a e Lao Fakaangaanga ke fakalelei 'i hono pule'i 'o e teita, fakapapau'i 'a e malu 'a e fakamatala fakafo'ituitui, pea faipoupoua 'a hono fakahoko lelei 'o e ngaahi ngaue ma'ae kakai. 'Ikai ko ia pe, 'oku fenapasi ia mo e ngaahi tu'unga fakaonopooni ki hono malu'i 'o e teita mo e totonu ki he me'a fakafo'itutitui, ke fakapapau'i 'oku malu'i 'a e ngaahi totonu 'a e kakai 'i he kuonga faka' ilekitulonika.

'Oku fokotu'utu'u lelei 'a e Lao Fakaangaanga ki ha ngaahi konga kehekehe, ko e konga takitaha 'oku fakamatala ia ki he ngaahi tafa'aki pau 'o e lesisita sivile mo e fakamo'oni'i fakakomipiuta. 'I he fakakatoa, ko e Lao Fakaangaanga 'oku lahi hono ngaahi kupu, 'a ia kuo fokotu'utu'u lelei ke ne ma'u 'a e tu'unga kakato 'o e lesisita sivile mo e ngaahi ngaue fakamo'oni'i faka'ilekitulonika. Ko e fa'unga 'o e Lao Fakaangaanga 'oku vahevahe ia ki he konga lalahi 'e ono: Talateu mo e Fakahoko Ngaue, Lesisita Sivile, Fakamo'oni'i Fakakomipiuta, Malu'i 'o e Teita mo e Totonu ki he Me'a Fakafo'ituitui, 'Ikai Faipau mo e Ngaahi Hia, mo e Ngaahi Tu'utu'uni fakalukufua. Koe konga takitaha 'oku 'i ai ha ngaahi kupu pau 'a ia 'oku fakaikiiki ai 'a e ngaahi founga ngaue, fatongia, mo e ngaahi tu'utu'uni fakalao 'oku fekau'aki mo e ngaahi tafa'aki kehekehe 'o e lesisita sivile mo e fakamo'oni'i fakakomipiuta. 'Oku fakapapaui 'e he founga fokotu'utu'u ko 'eni 'a e mahino mo e kakato, 'e malava ai ke fakahoko mo pule'i lelei 'a e ngaahi tu'utu'uni 'o e Lao Fakaangaanga. 'Oku tuku atu 'e he ngaahi tepile 'oku fakakau mai 'i he ngata'anga 'o e Lao Fakaangaanga ha ngaahi fakaikiiki makehe mo e ngaahi foomu 'e fie ma'u ki hono ngaue'aki 'o hono ngaahi tu'utu'uni, 'o fakalahi ange ai pe hono ngaue'aki mo hono 'aonga.